Çağdaş felsefenin etkin akımlarından birini oluşturur fenomenoloji ve fenomenolojik araştırmalar. Her ne kadar Birinci Dünya Savaşı öncesi Almanya'sında fenomenolojik araştırmaları Edmund Husserl başlatmışsa da bu araştırmaların Max Scheler, Nicolai Hartmann, Martin Heidegger, Eugen Fink, Jean Paul Sartre, Emmanuel Levinas, Merleau-Ponty, Gabriel Marcel gibi önemli Almanca ve Fransızca yazan filozofları olduğu kadar başka dilde yazan felsefecileri de etkilediği söylenebilir. Sözgelimi 20. yüzyılın en önemli Çek filozofu sayılan Jan Patocka bunlardandır. Nasyonal Sosyalizm'in yükseldiği bir dönemde, 1932 ve 1933 tarihlerinde Berlin ve Freiburg'da (ki o sıralar Martin Heidegger rektördür) Husserl ile çalışan Patocka'nın 40 yıl sonra Vaclav Havel ve Çekoslavak insan hakları ve muhalefet hareketi ile 77 Bildirge'sini imzalayanlar üzerinde ciddi bir etkiye sahip olduğunun görüleceğini ifade edebiliriz. O, Ocak 1977'de yayınlanan Bildirge'nin sözcülüğünü üstlenmiş ve polis sorgusunun ardından 67 yaşında vefat etmiştir. Bildirgenin 242 imzacı ve üç sözcüsü vardır: Patocka, Havel ve Hayek. Böylelikle Patocka salt bir filozof olarak değil siyasi bir figür olarak da ele alınabilir.
Patocka'nın dönemleri
Patocka'nın farklı dönemlere ait metinlerinden oluşan ve Türkçe'ye Sorunsallıkta Yaşamak adıyla çevrilen kitap onun felsefesinin ana hatlarını görebilmek bakımından önemli. Kitaba yazdığı Sunuş yazısında Emre Şan, Patocka'nın felsefi girişiminin Husserl'in ve Heidegger'in izinde fenomenolojik bir girişim olduğunu vurguluyor. Şan'a göre Patocka, Husserl ve Heidegger'in fenomenolojilerindeki öznellik ve biçimselleşmeden kurtulmuş bir şekilde varoluşun dünyaya aidiyetini ve dünyada köklenişini düşünmeye çalışarak insan varoluşunu özel bir anlamda hareket olarak tanımlar. Patocka'nın felsefesinin ikinci kaynağını tarih felsefesi olarak belirleyen Şan, onun son kaynağının da antik Yunan felsefesi olduğunu vurguluyor. Patocka'nın Aristoteles okuyuşunun ona Husserl ve Heidegger'de devam ettiğini düşündüğü öznelci yanları aşma noktasında yardımcı olduğunu varsayabiliriz.
Ruh ve toplum
Kitaptaki Giriş yazısında Patocka'nın muhalif faaliyetlerinin yalnızca zamanının siyasi olaylarına bir tepki olmadığını, aynı zamanda felsefesinin özünde de yer aldığını vurgulayan Eric Manton, Patocka'nın felsefi kariyerinin başından beri içinden geçtiği siyasi olayları yazdığına işaret eder. Onun bu siyasi olaylar hakkında yazarken siyaset bilimi olarak nitelendirilebilecek bir bağlamdan ziyade siyasal olanı ontolojinin ve fenomenolojinin perspektifinden anlamaya, insanın tarihselliğini ve varlığın sorunsallığını düşünmeye, bireyin toplumdaki ve insanın özgürlüğündeki rolüne, bütün bunların varoluşsal bağlamına yoğunlaştığına değinen Manton, Patocka'nın ruhun toplumla ilişkili olduğu klasik siyaset felsefesiyle hemfikir olduğunu belirtir.
1933'ten 1975'e dek farklı dönemlerde kaleme alınmış ya da seminer olarak sunulmuş altı metne yer verilen Sorunsallıkta Yaşamak, felsefeyi kahramanlık ve "otantik kişi"yi bir muhalif olarak niteleyen Patocka'nın Türkçeye çevrilmiş tek eseri.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder