Daha önce Türkçe’ye Mısır’ın sömürgeleştirilmesiyle ilgili bir kitabı kazandırılan Timothy Mitchell’in bu kez petrol ve enerjinin tarihini demokrasi mücadelesi ve modern dünyada Ortadoğu denen coğrafyanın oluşumuyla ilişkilendirdiği kitabı Karbon Demokrasi çevrildi.
Kapitalizmin ve modern dünyanın ortaya çıkışında buhar devrimine sosyolojik yönden büyük önem atfedilir. Ancak buhar devrimine yol açan fosil yakıtlarla ilgili sosyolojik-siyasal analizlerin olmaması dikkat çekicidir. Modern Batı’nın Ortadoğu’ya yönelik müdahalelerine ilişkin popüler analizlerde genelde sık sık petrolün önemi vurgulansa da bu konularda sosyolojik-siyasal analizlere Türkçe’de rastlanmaması dikkat çekicidir.
Oysa Ortadoğu’nun petrol üreticisi oligarkları ile Batı demokrasisinin yönetici sınıfı arasındaki sağlam ilişkiler çok iyi bilinmektedir. Mısır’da yaşanan ve Batı’nın da darbe olarak adlandırmaya tenezzül bile etmediği Sisi darbesinin finansörü olarak Suudi petrol oligarklarının sahnede yer alışı bu noktayı yeniden gözler önüne serer. Fosil yakıtlarla Batı tipi demokrasiler arasındaki ilişkilerin bu yüzden tarihsel sosyolojik bir perspektifle tekrar okunması önemlidir.
Batı’da kapitalizmin yükselişinde Buhar Devrimi’ne atfedilen tarihsel önemin buharın üretilmesindeki temel hammadde olan kömür ve petrol gibi temel enerji kaynaklarına fazlaca değinmemesi fazlaca dikkat çeken bir eksiklik. Oysa kömür gücünün yükselişiyle, onun üretimini yöneten üreticiler enerji sistemlerini durdurma becerisini kazanmışlardı. Mitchell’in kitabını değerlendiren New Statesman yazarı Benjamin Kunkel’e göre”Bu onların ilk kitle demokrasilerini inşa etmek için kullandıkları bir tehditti. Petrol Batı’ya bir seçenek sundu ve onunla birlikte yeni bir siyaset biçimi doğdu. Petrol, merkezi nesnesi -ekonomi- sonsuz büyümeye muktedir görünen, doğadan arındırılmış siyasal yaşamı yarattı. Bunun sonucu Orta Doğu’nun demokratik olmamasına bağımlı hale gelmiş bir Batı demokrasisiydi.”
Peki, petrol kaynaklarının tükenmeye başladığı günümüzde petrole dayalı inşa edilen kitle demokrasilerinin ve dünya ekonomisinin geleceği nasıl olacak. Bu gelecekte siyasal yaşam nasıl şekillenecek? Mitchell’ın yazdığı Karbon Demokrasi’nin cevap aradığı sorular arasında bunlar yer alıyor ve Mitchell fosil yakıtlarla beslenen kapitalizmin ve kitle demokrasisinin eşzamanlı yükselişini inceliyor ve petrol üretimi düştüğü zaman demokrasinin kaderinin ne olacağıyla ilgili oldukça zekice sorular soruyor.
muratgzl@gmail.com
Karbon Demokrasi, TimothyMitchell, Açılım Kitap, 2014
STAR-AÇIK GÖRÜŞ
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder