Doğa bilimlerinden insan doğası bilimine...

Speculum Mentis, Collingwood’un düşüncesinin altyapısını oluşturan bir temel kitap olma niteliği taşımaktadır. Bu yönüyle “insani deneyim ve bilginin birliği” ideasına bir katkıdır.

İngiliz filozof Collingwood, felsefi görüşlerini, farklı bilgi türleri arasında kurmaya çalıştığı bir birlik arayışı üzerine temellendiren bir filozof. 

Kendi döneminde, insan için en temel deneyim biçimleri olan sanat, din, bilim, tarih ve felsefenin birbirleriyle hiç ilgisi olmayan bilgi türleri olarak görülmesi, Collingwood için, kabul edilemez bir durum olmuş ve bu nedenle, bütün yapıtlarında bu soruna bir çare bulmak istemiştir. Esasen kendi “tarih felsefesi” doğrultusunda bu disiplinlere de özgün bakışlar geliştirebilmiş olan Collingwood, bu disiplinleri birbirleriyle diyalektik bir tarzda ilişkilendirmenin yollarını da aramıştır.

Speculum Mentis, Collingwood’un, sanat, din, bilim, tarih ve felsefeye ilişkin görüşlerini ayrıntılı bir biçimde dile getirmiş olduğu yapıtıdır. Bu kitapta, Collingwood, deneyim formları olan, sanatı, dini, tarihi, bilimi ve felsefeyi, diyalektik bir formlar skalası haline getirmektedir. Bundan amaç, günümüzde herhangi bir insana yararlı olabilecek tek felsefe yapma tarzının, insan deneyiminin başlıca formlarının eleştirel olarak gözden geçirilmesi olduğunu göstermek ve buna bağlı olarak, felsefi olarak kavranabilecek yeni bir İnsan Doğası İncelemesi’ne girişmektir.

Collingwood için, ilke ve yöntemleri doğa biliminkine benzetilerek tasarlanan bir “insan doğası bilimi” önerisi, özellikle 17. ve 18. yüzyıllarda, doğa biliminin kendi ilke ve yöntemlerinin yeni yeni geliştirilmiş ve dünyanın soruşturulmasında yeni yeni kullanılmaya başlanmış olduğu bir dönemde ortaya çıkmış eski bir öneridir. 

Ona göre Locke da, Hume da, Kant da insan doğası bilimiyle insanın anlama yetisinin ne olduğunu anlamakta ve insan zihninin kendisi hakkında bilgi edinmesi sorununu çözmekte başarısız olmuşlardır. 

Speculum Mentis, bu sorunu çözme girişimidir ve bu yönüyle, Collingwood’un düşüncesinin altyapısını oluşturan bir temel kitap olma niteliği taşımaktadır. Bu yönüyle “insani deneyim ve bilginin birliği” ideasına bir katkı olarak düşünülebilir.

Speculum Mentis ya da Bilginin Haritası, R. G. Collingwood, Çev: Kubilay Aysevener-Zerrin Eren, Doğur-Batı, 2014 

STAR-AÇIK GÖRÜŞ