Sürekli tartışılır: Çok gezen mi bilir, çok okuyan mı? Okumak ile gezmek eylemlerini bilgilenme bakımından birbirini dışlayacak ya da birini diğerinden üstün tutacak şekilde ele almayı icap ettiren bu tartışmada doğru yan pek bulunmaz o yüzden. Okumanın kendine özgü yanları ile gezmeye, farklı yerler görmeye dayalı bilgilenme tarzlarının kendine has yanları çoğu kez kıyas kabul etmez. Üstelik önceden hiç bilmediğiniz bir mekânı gezmekle, hakkında hiçbir ön bilginizin bulunmadığı bir alan ya da konuda okumak arasındaki yakınlıklar, bunların birbirine yeğlenebilir bulunmasını nakzedecek kadar fazladır. Herhangi bir memlekete, mekâna orayı gezme maksadıyla giden kişinin, önceden o memleket ya da mekanla ilgili okumalar yaptığını, nelere nasıl ve niçin dikkat etmesi gerektiğine ilişkin bilgilenmeye çalıştığını da müşahede ederiz.
Gezme-okuma kıyası
Yüzü aşkın ülkeye seyahat etmiş, bu hesapla ‘leyleği havada gördüğünü’ söyleyebileceğimiz Muhammed Berdibek’in son derece kendine özgü, küçürek öykülerden, anılarından ve izlenimlerinden oluşan bir kitap Bir de Bakmışsın Uzaklardasın. İbn Batuta, Evliya Çelebi gibi seyahatname yazarlarının gezdikleri memleketlerin adet, kültür, görenek, bilgi, hayat ve insanlarıyla ilgili geniş ve ilginç detaylar içeren eserleriyle kıyaslanması yanlış olabilecek, buna karşın yine de bir nevi seyahatname diyebileceğimiz bir eser. Kitapta Kazan’dan Tahran’a, Yemen’den Doğu Afrika’ya, Eritre’den Myanmar’a, Portekiz’den Güney Afrika’ya, Kudüs’ten Kuala Lumpur’a Tahran’a, Bağdat’a, Newyork’a, Los Angeles’a birçok şehir ve ülkeden anılar, insan tasvirleri, olaylar, hikayeler yer alıyor Berdibek’in kitabında.
Berdibek, anlattığı hikayeleri bazen Hafız, Sadi gibi şairlerden yaptığı alıntılar ya da epigraflarla süslemeyi de ihmal etmiyor. Tavla oyununun ortaya çıkışıyla ilgili efsanelerden Şiilerin türbelerdeki garip hallerine, gölde timsahlarla birlikte yüzen Afrikalı köylülerden Paris’te gösterişli bir mezarlıkta yatan Ahmet Kaya’nın hikayesine kadar dikkat çekici birçok gözlem ve bilgi aktaran ve Avustralya’dan başka gitmediği kıta, görmediği deniz ve okyanus kalmayan Berdibek, belki de yüzlerce kitap okumakla ulaşılamayacak bir gözlem doygunluğuna ulaştırıyor okurlarını.
Hayal kırıklıkları
Farklı şehir ve ülkelerden aktardığı hikayelerde başına gelenleri, görüp geçirdiklerini, bu ülke ve şehirleri görmeden önceki beklentileri ile gördükten sonra yaşadığı hayal kırıklıklarını da anlatan Berdibek, ülkeleri ve o ülke insanları hakkında da gözlemlerini kısa ve vurucu anektodlarla süslüyor, bu ülkelerde hâkim halet-i ruhiyelere daha yakından nüfuz etmemizi kolaylaştıracak çarpıcı detaylar sunuyor. Bu ülke ve şehirler hakkında zaman zaman seyrettiği filmlerden okuduğu romanlardan kaynaklı bilgilerini de bizzat o şehirlerde sınama fırsatı edinen Berdibek, “gezme ile okuma” kıyasına dayalı klasik tartışmanın yersizliğini de dolaylı bir şekilde gösteriyor.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder