Gerek özel gerek kamusal, borç bugün ekonomiden ve politikadan “sorumlu olanların” ana meşguliyeti gibi görünüyor. Bir anlamda Türkçe’deki o güzel deyime uygun olarak borç, günümüzde neoliberal projenin, kamçısı haline bürünmüş. Çağdaş “ekonomi” kavramının hem ekonomik üretimi hem de öznelliğin işlenmesini içerdiğine dikkat çeken Lazzarato, ekonomi-politika ve ekonomi-etik ilişkilerinin çağdaş formlarını “borç ekonomisi”nin şekillendirdiğini ileri sürüyor.
Bununla birlikte, Borçlandırılmış İnsanın İmali’nde, Maurizio Lazzarato, borcun, kapitalist ekonomi için bir tehdit olmak şöyle dursun, neoliberal projenin tam merkezinde yer aldığını gösteriyor.
İnsan da bir ‘sermaye’
Marx’ın değeri pek bilinmemiş bir metninin yanı sıra, Nietzsche, Deleuze, Guattari ve yine Foucault’nun yazılarını yeniden okumak suretiyle, yazar borcun her şeyden önce politik bir inşa olduğunu ve alacaklı/borçlu ilişkisinin günümüz toplumlarının temel toplumsal bağını ve ilişkisini teşkil ettiğini ortaya koyuyor.
Borç sadece ekonomik bir dispozitife indirgenemez; o aynı zamanda yönetilenlerin zamanının ve davranışlarının belirsizliğini azaltmayı hedefleyen, bireysel ve kolektif öznelliklerin denetimine ve yönetimine ilişkin bir güvenlik tekniğidir.
Devlet’e, finansal kuruluşlara, özel sigortalara ve daha genel olarak, şirketlere karşı hep daha fazla borçlu hale geliyoruz ve vaatlerimizi yerine getirmek için hayatlarımızın, “insani sermaye”mizin “girişimcileri” olmaya teşvik ve icbar ediliyoruz; tüm maddi, zihinsel ve duygulanımsal ufkumuz böylece yeniden biçimlendirilmiş ve alt üst edilmiş bulunuyor.
Borcun suça dönüşü
Lazzarato’ya göre alacaklı-borçlu ilişkisi sömürü mekanizmalarını çaprazlamaya şiddetlendirir. Nietzsche’nin ortaya koyduğu üzere “borçlu insanın imali” bir yerde suçlu insanların imalidir. Kamu borcu aracılığıyla bütün toplum da borçlandırıldığı için bütün toplum suçlu hale dönüşür.
Bu imkânsız durumdan nasıl çıkabiliriz? Borçlu insanın neoliberal koşulundan yakamızı nasıl kurtarabiliriz? Eğer Lazzarato’nun yaptığı çözümlemeleri izlersek, çıkışın sadece teknik, ekonomik ya da mali olmadığını teslim etmemiz ve kapitalizmi yapılandıran temel toplumsal bağı ve ilişkiyi, yani borç sistemini yeniden köklü biçimde masaya yatırmamız gerekir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder