Popper’ın “yeni akılcılığı”, Kuhn’un “tarihsel inşacılığı”, Feyerabend’in “çoğulcu anarşizmi” sanki bütün önem ve ipuçlarını Gaston Bachelard’ın bu eserinde yansıtır.
Fransız bilim tarihi ve felsefesinin kendisinden sonra gelenler üzerinde de derin etkileri bulunan bir temsilcisi Gaston Bachelard. Althusser, Canguilheim, Foucault başta olmak üzere pek çok filozofu derinden etkilemiş, pek çok Fransız düşünürü etkilemiş bir eser Bilimsel Zihnin Oluşumu. Özellikle Kuantum Fiziği alanında önemli dönüşümlerin yaşandığı, bu fiziğin kendini olgunlaştırmaya çalıştığı bir dönemde ilimin ideal bir imgesini değil, fiili üretimini, kavram ve pratiklerini konu alan Bachelard düşüncesi, bu gözle görünmez gerçekliğin aletsiz ve kavramsız, “saf” deneyim betimlemelerinden hareketle anlaşılamayacağını savunur.
Edmund Husserl’in Kriz düşüncesinde dile getirdiği fenomonelojik hareketin tersi bir hat izler Bachelard’ın modern bilimsel zihni anlamaya dönük çabası ve düşünce stratejisi. Bachelard’a göre, modern bilimin ürettiği bilginin çeşitliliği karşısında yapılması gereken, bir “ilk deneyim”e dönerek bilgiyi burada mümkün kılmak, “şeylerin kendisine dönmek” değil, bilimin kendine özgü üretkenliğinin farkına varmaktır. Modern bilimin varlığını ortaya koyduğu olguların üretimini kavramak için iki temel tutumu benimsemek gerekir: Bilimsel kavramların incelenmesini ve eleştirilmesini merkeze alan yeni bir akılcılık ve bu üretimi kolektif ve tarihsel kimliğiyle kabullenecek, kısacası bir pratik olarak kavrayacak “inşacı” bir epistemoloji. Bu yaklaşım, yani bilimsel üretim bölgelerinin içinden düşünerek bilimsel kavramların tarihsel oluşumunu inceleyen tarihsel epistemoloji, özellikle Fransa’da hem fenomenolojiye hem de mantıksal pozitivizme alternatif oluşturan ve bugün hâlâ etkinliğini sürdüren bir bilim tarihi geleneğinin merkezinde yer alır.
Tarihsel aklın eleştirisi
Türkçe’de Ateşin Psikanalizi, Mekanın Poetikası gibi özellikle ‘şiirsel’ bir dilin hakim olduğu eserleriyle yakından tanınan Bachelard’ın, Poincare, Popper, Kuhn ve Feyerabend gibi klasik bir bilim filozofu olmadığını da görmek gerekir. Popper’ın bilim felsefesinden siyaset felsefesine uzanan yeni akılcılığı, Kuhn’un paradigma değişimlerini ve bilimsel devrimleri irdeleyen ‘tarihsel inşacılığı’, Feyerabend’in ‘bilimsel yöntem’ adı verilen dayatmalara karşı ‘çoğulcu’ anarşizmi sanki bütün önem ve ipuçlarını Gaston Bachelard bu eserinde yansıtır. Bachelard’ın şaheseri sayılması gereken kitap Ahmet Öz’ün deyimiyle Batılı tarihsel aklın oluşumunu da irdeliyor.
Bilimsel Zihnin Oluşumu, Gaston Bachelard, Çev. Alp Tümertekin, İthaki, 2013
Kaynak: Modern bilimsel zihni anlama kılavuzu - Açık Görüş - Star Gazete http://haber.stargazete.com/acikgorus/modern-bilimsel-zihni-anlama-kilavuzu/haber-762852#ixzz2hGnyYXYL
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder